Catherine Struyf (kinderverpleegkundige), Sabine Bleyaert (kinderarts) en de ploeg van Saint-Jozef
Activiteiten ter plaatse
Pre-corona gingen Catherine en Sabine meermaals samen op zending naar Zuid-Kivu, DR Congo. Nu hun werk in het referentieziekenhuis van Nyangezi is afgerond, werden ze opgeroepen om een capaciteitsversterkend traject rond pediatrische urgenties verder uit te rollen in Saint Joseph – eveneens gelegen in DR Congo. Een uitdaging die ze met veel enthousiasme aangingen.
Voorbereiding
Sabine : “Met de werkgroep pediatrie komen wij gemiddeld 4 keer per jaar samen. Daar bespreken we zendingen en wisselen we ervaringen uit. Verder werken we samen aan de opmaak van protocollen, waar we op het terrein mee aan de slag gaan. Elke pediater die op zending vertrekt, werkt volgens hetzelfde protocol, zo creëren we uniformiteit. Er is bijvoorbeeld een hele procedure uitgeschreven over wat je doet met een kind dat binnenkomt met convulsies veroorzaakt door een malaria-aanval, om er maar één te noemen. De verschillende protocollen worden opgesteld – uiteraard in samenspraak met onze Afrikaanse collega’s – en geïntroduceerd in de ziekenhuizen. In de regio Zuid-Kivu zijn de protocollen die samen met Dr. Zozo – pediater en lid van het provinciaal directoraat van Zuid-Kivu – werden ontwikkeld, al op provinciaal niveau goedgekeurd en ingevoerd. En dat is nog niet alles. Dr. Zozo is momenteel aan het lobbyen om ze op nationaal niveau goedgekeurd te krijgen. Op die goedkeuring hopen we van harte. Het zou een gigantisch verschil maken voor alle pediatrische afdelingen in DRC; zo kunnen we onze protocollen op een meer gedragen manier implementeren.”
Terug naar de basis
In 2018 en 2019 hebben twee zendingen met Belgische expert-vrijwilligers naar het Saint Joseph-ziekenhuis plaatsgevonden. In 2021 – midden in de coronacrisis – heeft Artsen Zonder Vakantie in Saint Joseph samengewerkt met een team van lokale expert-vrijwilligers voor een zending in het kader van het capaciteitsversterkende traject ‘pediatrische en neonatale urgenties’. Sabine en Catherine werden gevraagd om dit traject verder te zetten. Ter plaatse werden ze geconfronteerd met enkele grote uitdagingen:
“Door voorbije hevige regenval is het gebouw met de afdeling pediatrie onbruikbaar geworden. Pediatrische patiënten komen nu terecht in een te kleine zaal in een uithoek van het ziekenhuis. Dat maakt de werkomstandigheden voor het personeel van de afdeling erg uitdagend. Het gebrek aan basisinfrastructuur, hygiëne, organisatie & financiële middelen maakt dat de afdeling pediatrie momenteel niet naar behoren functioneert. De oorspronkelijke doelstelling van de zending ‘pediatrische en neonatale urgenties’ werd geheroriënteerd naar basispediatrie. Bovendien is er een groot verloop bij de artsen waardoor de continuïteit ontbreekt. Teruggaan naar de basis leek de enige valabele optie.”
Catherine: Ons verblijf in Saint-Joseph toont aan dat alles mogelijk is. Het ziekenhuis is ruim, er zijn mooie, goed onderhouden tuinen, en een aantal goed georganiseerde en uitgeruste afdelingen, zoals de fistelkliniek, diabetologie en osteopathie. De afdeling pediatrie zat echter in een klein hoekje verscholen en zag er armzalig uit. Ondanks het feit dat pediatrie de vergeten afdeling is, konden we niet anders dan het potentieel ervan opmerken: meer dan voldoende personeel, redelijk wat apparatuur,… Deze elementen maken dat we een degelijk capaciteitsversterkend traject kunnen uitbouwen waarop we veel hoop kunnen vestigen.
Sabine en Catherine pakten – samen met hun collega’s – verschillende zaken aan:
* De glucosemeter was stuk in de medische kast, teststrips werden onbruikbaar omdat ze op een te vochtige plaats bewaard werden,… De kast werd bijgevolg leeggehaald en gereorganiseerd.
*Vanwege COVID-19 is elke patiënt verplicht door het ziekenhuis om zijn/haar eigen thermometer aan te schaffen, maar de zuurstofmeter werd rondgestuurd.Er werden tips gegeven over basishygiëne.
* Er was geen rondleiding door de kamer.Er werden dagelijkse briefings opgesteld van verpleegsters aan artsen en vice versa.
* Iedereen gebruikte zijn eigen manier van werken.Sabine en Catherine legden uit hoe te werken binnen een capaciteitsopbouwproces en met protocollen (bv.: Wat doe je als een kind koorts heeft,…?)
* Ten slotte deelden Catherine en Sabine hun expertise over transfusies en convulsies.
Sabine:”Ik ben verrast over het enorme potentieel waarover de artsen in Saint Joseph beschikken. Ze moeten werken in zulke moeilijke omstandigheden; zowel structureel als financieel krijgen ze te weinig ondersteuning, waardoor ze niet kunnen laten zien wat ze kunnen. Dit heeft een groot personeelsverloop tot gevolg. Voor diegenen die blijven, zoals dokter Bola, heb ik enorm veel respect. De dokters daar verdienen zoveel beter.”
Dokter Bola, hoofd van de kinderafdeling
Geleerde lessen
Sabine en Catherine: Om meer impact te hebben, isregelmatig overleg met de ziekenhuisdirectie tussen de verschillende zendingen door van groot belang. Zo kan er teruggegrepen worden naar gemaakte afspraken over o.a. de organisatie van de dienst en geïmplementeerde protocollen waardoor er ook bij personeelsverloop een minimale continuïteit is. Wij zijn dan ook blij te vernemen dat dr. Pierrot Kihala op 4 juli aangesteld is als medisch coördinator voor West- en Centraal Congo en hij de zendingen zal opvolgen.
Tijdens onze zending merkten we dat de artsen voornamelijk wetenschappelijke verwachtingen koesterden, wilden bijleren over bepaalde ziektes en meer specialistisch te werk wilden gaan. Deze verwachtingen konden wij echter niet inlossen omdat de basis (hygiëne, sterilisatie van materiaal, medische basishandelingen, dossierbeheer…) niet op punt staat. Je kan niet lopen, vooraleer je kunt gaan.
We zijn grote voorstander van gemengde teams waarbij Afrikaanse en Belgische expert-vrijwilligers elkaar aanvullen. Afrikaanse expert-vrijwilligers hebben het grote voordeel dat zij de context door en door kennen. Daardoor is het makkelijker om een duidelijk zicht te krijgen op wat juist leeft en hoe daarop ingespeeld kan worden om de kwaliteit van zorg te verbeteren. Als Belgische expert-vrijwilligers hebben we het voordeel om vanuit een ander referentiekader te bekijken hoe een afdeling beter kan functioneren. Beide gezichtspunten kunnen elkaar enkel versterken.”
Sabine: Juist omdat er nog veel werk aan de winkel is, kunnen we het ziekenhuis Saint Joseph niet aan haar lot overlaten. Wij – expert-vrijwilligers – zijn hier echt nodig, en kunnen een grote meerwaarde betekenen.
