De eerste zending in Kameroen
Dr. Johan Mattelaer: “De ‘frères Jaccard’ waren in heel Afrika bekend door hun zogenaamde ‘prothèse Africaine’ waarmee ze erin slaagden met bamboehout en wat betonijzer eenvoudige, maar efficiënte prothesen te vervaardigen voor invalide melaatsen en poliopatiënten. Een Franse legerarts hielp hen en opereerde die kinderen, maar toen hij in 1977 moest vetrekken ontstond een hiaat in de behandeling van de vele patiëntjes. Tijdens mijn bezoek werd ik overtuigd om met een chirurgisch ploeg terug te keren om polio patiëntjes te opereren.
En zo vloog ik in 1981 terug naar Yaounde in Kameroen. Dit keer samen met chirurg Dr. Frans de Weer en anesthesist Dr. Roland Bonneux. In het brousse hospitaal van Nden, 200 km ten zuiden van Yaounde opereerden we 27 kinderen. In totaal werden 52 ingrepen uitgevoerd en 25 gipsverbanden aangelegd.”
Kameroen en Oost-Kasaï
“Onze zending kreeg een sneeuwbaleffect. Nog in datzelfde jaar contacteerde de Vlaamse scheutist Stan Hanssens ons om een dergelijke zending te organiseren naar de Oost-Kasaï in het toenmalige Zaïre. Daar waren ze in de omgeving van de mijnstad Mbuji Maji, op de missieposten van Cilenge en Lukalaba een centrum voor gehandicapte polio-kinderen gestart. Vanaf 1982-1983 stuurden we regelmatig operatieve zendingen naar Cilenge en Lukalaba. Alles verliep op vrijwillige basis. De artsen die op zending gingen, stonden bovendien ook in voor alle financiële bijstand en betaalden zelf hun vliegreis.”
Van kleine organisatie tot officiële ngo
“Stilaan werden de ingrepen talrijker en meer ingrijpend. Als uroloog waagde ik mij niet aan orthopedische ingrepen op het been of osteosynthesen. Daarom haakte ik af om me aan andere projecten te wijden. Artsen Zonder Vakantie groeide ondertussen – dankzij Dr. Frans De Weer en Hilde Mattelaer – uit tot een gestructureerde en officieel erkende ngo. Dit gesteund door de logistieke diensten van de missie van Scheut en later van de ambassade van Malta in Zaïre.”
Nieuwe projecten en partnerschappen
“Artsen Zonder Vakantie” bestaat ondertussen 40 jaar. Maar van bij het begin was ik ook al met andere zendingen en goede doelen bezig. Niet enkel in Afrika maar wereldwijd. Zo richtte ik onder andere mee de Monseigneur Goethals Clinic, een dagziekenhuis, in het centrum van Calcutta in India op, zetel ik nog steeds in de raad van bestuur van FistulAid, en zette ik Medihulp op, wat zich vooral focust op steun voor medische projecten in (Zuid)-West-Vlaanderen.
Daardoor is mijn nauwe band met Artsen Zonder Vakantie van in de beginjaren gaan verwateren. Ik denk dat ik een tiental zendingen met de organisatie deed. Toch is het prachtig om zien hoe bepaalde samenwerkingen en partnerschappen blijven ontstaan door gedeelde passie, inzet en visie.
Ook ben ik al vijftig jaar bevriend met uroloog Emile De Backer die in het Sint-Elisabeth ziekenhuis en in het St. Joseph ziekenhuis in Kinshasa een grote fistelkliniek oprichtte. Daar leidde hij Dr. Dolores Nembunzu, die er ondertussen ziekenhuisdirecteur is op. Dr. De Backer verrichtte er prachtig werk. Op een bepaald moment was hij op zoek naar extra logistieke en medische steun om verder aan capaciteitsversterking te kunnen doen. Via mijn functie bij FistulAid bracht ik hem en Dr. Frans De Weer in contact met elkaar. Daardoor ging Dr. Emile De Backer uiteindelijk met Artsen Zonder Vakantie in zee voor verdere ondersteuning. Het St Joseph ziekenhuis in Kinshasa werd ondertussen een echte referentie op het vlak van fistel-chirurgie. Dr. Dolores is zelfs zo goed, dat het ziekenhuis ondertussen autonoom draait.”
Knappe verwezenlijkingen
“De sterkte van Artsen Zonder Vakantie is na 40 jaar nog steeds dat de organisatie focust op kennisdeling. Dus niet zomaar opereren en weer vertrekken maar echt lokaal opleidingen geven op vraag van het ziekenhuis zelf. Daardoor wordt die kennis verder verspreid. Het was onze grootste betrachting van bij het begin om onszelf uiteindelijk overbodig te maken. De weg is lang maar er zijn, ondertussen al heel veel knappe verwezenlijkingen om op terug te kijken. Kijk bijvoorbeeld maar naar het St Joseph ziekenhuis in Kinshasa dat nu een referentie voor West-Congo en omstreken is.”
Tekst: Veerle Symoens
